વિશ્વ સૌર ક્રાંતિના આરે છે. સૌર વિશ્વનો સૌથી વિપુલ અને સ્વચ્છ ઊર્જા સ્ત્રોત છે એટલું જ નહીં, તેની વ્યાપક સ્વીકૃતિ સાથે, તે આંતરરાષ્ટ્રીય આબોહવા ક્રિયાને ચલાવવા માટે સામાન્ય ઊર્જા આવશ્યક બની ગયો છે. ઘણા દેશોમાં હવે તેને વૈશ્વિક આબોહવા પગલાં માટે સ્કેલ અને પોસણક્ષમ બનાવવા સુસ્થાપિત નીતિઓ અને નિયમબદ્ધ પગલાં લે છે. સૌર ઊર્જા માત્ર વિકાસશીલ વિશ્વમાં જ નહીં, પરંતુ વિકસિત દેશોમાં પણ બેટરી ઊર્જા સંગ્રહ, ઇલેક્ટ્રિક વાહન ચાર્જિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને હાઇડ્રોજન ઉત્પાદન સાથેના એકીકરણ દ્વારા ઊર્જા સંક્રમણને સરળ બનાવવા માટે વિકાસશીલ વિશ્વમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી રહી છે.ખર્ચ, સરળતા અને જાળવણીની સરળતા, મોડ્યુલારિટી અને એપ્લિકેશનની શ્રેણીની દ્રષ્ટિએ અન્ય ઊર્જા તકનીકો પર તકનીકી શ્રેષ્ઠતા હોવા છતાં, સૌર એક મહત્વપૂર્ણ પડકારનો સામનો કરી રહ્યું છે જેને સંબોધિત કરવાની જરૂર છે. વૈશ્વિક ફોટોવોલ્ટેઇક (ઁફ) મેન્યુફેક્ચરિંગ સપ્લાય ચેઇન મુઠ્ઠીભર દેશોમાં કેન્દ્રીત છે, જેના પરિણામે હાલની મર્યાદિત સપ્લાય ચેઇનના ગૂંગળામણને કારણે તાજેતરના ભાવમાં વધારો થયો છે.આ વિક્ષેપોએ મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્નો ઉભા કર્યા છે.કોવિડ-૧૯ કટોકટી, બહુપક્ષીય પડકારોને કારણે કોમોડિટીના રેકોર્ડ ભાવો તરફ દોરી જાય છે, ઊર્જા, કાચો માલ અને ઉત્પાદન માલની આયાત માટે કેટલાક દેશો પર ઉચ્ચ ર્નિભરતા પર તમામ ધ્યાન કેન્દ્રીત કર્યું છે જે તેમની ઊર્જા સુરક્ષા માટે ચાવીરૂપ છે. સોલાર પેનલની પ્રાપ્તિમાં વધારાનો પડકાર છે. એવો અંદાજ છે કે સૌર પીવીની વૈશ્વિક માંગ, ખૂબ જ ન્યૂનતમ, ૨૦૩૦ સુધીમાં ૫,૦૦૦ ગીગાવોટ (જીડબ્લ્યુ)ની સંચિત ક્ષમતાની જરૂર પડશે. જાે કે, સૌરનાં ઘટતા ભાવ અને સમગ્ર વિશ્વમાં લેવામાં આવી રહેલી પહેલને જાેતાં, ૧૦,૦૦૦ ગીગાવોટની નજીકનો અંદાજ છે. આનો અર્થ એ છે કે દર વર્ષે લગભગ ૮૦૦-૧,૦૦૦ ય્ઉ ની ઁફ ની વાર્ષિક ક્ષમતા ઉમેરાય છે, જે અત્યાર સુધી ૨૦૦ય્ઉ સુધી મર્યાદિત હતી.જેમ જેમ આપણે ભવિષ્યમાં જઈએ છીએ જ્યાં વર્તમાન ક્ષમતા કરતાં પાંચ ગણું વહન કરવાની જરૂર પડશે, આપણે સ્થિતિસ્થાપક, વૈવિધ્યસભર સપ્લાય ચેન બનાવવાની જરૂર પડશે. દેશો તેમની સપ્લાય ચેઈનને વૈવિધ્યીકરણ કરીને સ્થિતિસ્થાપકતામાં સુધારો કરી શકે છે. સોલાર પીવી મેન્યુફેક્ચરિંગ પ્રોજેક્ટ્સના વિકાસને ટેકો આપવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ, દાખલા તરીકે કર મુક્તિ, ઓછા ખર્ચે ધિરાણ અથવા સીધી સબસિડી (ઉદાહરણ તરીકે, જમીન અથવા માળખાકીય રોકાણો) જેવા નાણાકીય પ્રોત્સાહનો દ્વારા અપસ્ટ્રીમ એક્ટર્સને સીધો ટેકો છે.માંગને ઉત્તેજિત કરવી અને ડાઉનસ્ટ્રીમ ખેલાડીઓને ઉત્તેજિત કરવા, તેથી ઉદ્યોગના વિકાસ માટે પણ એક કાર્યક્ષમ રીત છે,
પરંતુ તે આવશ્યકપણે વધુ રોકાણો દ્વારા અનુસરવામાં આવવી જાેઈએ. સોલાર પીવીમાં ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહિત કરવા ભારતે તાજેતરમાં સફળ ઉત્પાદન-લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ્સ (ઁન્ૈં) યોજના હાથ ધરી છે. આ હેઠળના પ્રોજેક્ટ્સ માટે બિડર્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ સુવિધાઓ સ્થાપિત કરશે અને ચલાવશે જે પોલિસીલિકોન, ઇંગોટ્સ, વેફર્સ, કોષો અને ઉચ્ચ કાર્યક્ષમતાવાળા પેનલ્સ બનાવવાથી લઈને સમગ્ર ઉત્પાદન ચક્રને વિસ્તૃત કરશે.ઝડપી અને ખર્ચ-અસરકારક સ્વચ્છ ઊર્જા સંક્રમણો માટે સૌર પીવી ઉત્પાદન ક્ષેત્રની લાંબા ગાળાનું નાણાકીય ટકાઉપણું મહત્વપૂર્ણ છે. ઝડપી વૃદ્ધિ, પ્રોજેક્ટ માટેના લાંબા લીડ ટાઈમ સાથે મળીને, પુરવઠા અને માંગની વિસંગતતાનું જાેખમ વધારે છે, જે ખર્ચમાં વધારો અને પુરવઠાની અછત તરફ દોરી શકે છે. તમામ સપ્લાય ચેઈન સેગમેન્ટ માટે સોલાર પીવી સેક્ટરની ચોખ્ખી નફાકારકતા અસ્થિર રહી છે. આમ, ટ્રેડિંગ રૂટ પરની નબળાઈઓને સહાયક નીતિઓ દ્વારા સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર છે.દેશો વચ્ચે વધતો સહકાર એ ઊર્જા સંક્રમણની કરોડરજ્જુ હશે, રોકાણને પ્રોત્સાહન આપશે અને લાખો નવી ગ્રીન જાેબ્સનું સર્જન કરશે. જ્યારે સરકારો અને હિતધારકોએ સોલર પીવી ઉત્પાદન પર વધુ ધ્યાન આપવાનું શરૂ કર્યું છે, ત્યારે વધુ કરવાની જરૂર છે. ઝડપથી ડીકાર્બોનાઇઝિંગ વિશ્વમાં આ ક્ષેત્રના વ્યૂહાત્મક મહત્વ માટે સમાન વિચાર ધરાવતા દેશોએ સાથે મળીને કાર્ય કરવાની જરૂર છે. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે મોડ્યુલનું ઉત્પાદન દરેક જગ્યાએ થશે. શરૂઆતના વર્ષોમાં સમર્થનની જરૂર છે અને વૈશ્વિક સમુદાય તરીકે, આપણે મેન્યુફેક્ચરિંગ માટે પર્યાવરણને સક્ષમ કરવામાં દેશોને ટેકો આપવાની જરૂર છે. ૧૧૦ સભ્ય અને હસ્તાક્ષરકર્તા દેશો સાથે, ઇન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ આ પરિવર્તન લાવવાના પ્રયાસો કરી રહ્યું છે.નવી ટેક્નોલોજીઓ બજારમાં આવશે, જેમાં સોલાર-પ્લસ બેટરીઓ સ્પર્ધાત્મક બનશે. પુરવઠા શૃંખલામાં નવી સૌર પીવી ઉત્પાદન સુવિધાઓ ૨૦૩૦ સુધીમાં અબજાેનું રોકાણ આકર્ષી શકે છે. સમગ્ર પુરવઠા શૃંખલામાં વાર્ષિક રોકાણનું સ્તર બમણું કરવાની જરૂર છે. પોલિસિલિકોન, ઇંગોટ્સ અને વેફર્સનું ઉત્પાદન નિર્ણાયક તબક્કા છે અને વધતી માંગને ટેકો આપવા માટે મોટાભાગના રોકાણોને આકર્ષવાની જરૂર પડશે. સૌર ઊર્જા પુષ્કળ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ છે, સૌર સિવાય અન્ય કોઈ યોગ્ય ટેક્નોલોજી નથી કે જેનાથી ઘરો અને સમુદાયો ઊર્જાની દ્રષ્ટિએ આર્ત્મનિભર બની શકે. ગ્રીડ-ઇન્ટરેક્ટિવ મિની ગ્રીડ અને કોમ્યુનિટી રૂફટોપ સોલાર ઇન્સ્ટોલેશન આ શિફ્ટને સક્ષમ કરશે. સૌર ઊર્જા એવી છે જે નેટ-ઝીરો ભારતનો પાયાનો પથ્થર બની શકે છે જેને આપણે ૨૦૭૦ માં જાેવાનું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ.
આરકે સિંહ, પાવર અને નવી અને નવીનીકરણીય ઊર્જા મંત્રી, ભારત અને પ્રમુખ, ઇન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ. લેખમાં વ્યક્ત કરેલા વિચારો વ્યક્તિગત છે
